QR kod nedir?

QR kod adındaki bu taranabilir sembolleri; restoran menüleri, etkinlik biletleri ve uçak biniş kartları gibi pek çok yerde görmüşsünüzdür. Telefonunuzun kamerasıyla hızlıca tarayarak web sitelerini açabilir, yemeğinizi seçebilir ya da önemli bilgilere saniyeler içinde ulaşabilirsiniz.

Pek QR kodlar nasıl çalışır? QR kodlarını taramak her zaman güvenli midir? Bu rehberde QR kodun ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve taramadan önce bilmeniz gerekenleri detaylı bir şekilde anlatacağız.

QR kodlarına giriş

QR kod hızlı ve etkili veri kodlama için tasarlanmış bir tür matris barkoddur. Kare modüllerden oluşan siyah-beyaz deseni sayesinde kolaylıkla fark edilir. Bu iki boyutlu kod, bir QR kod okuyucu ya da akıllı telefon kamerasıyla tarandığında, içindeki bilgiyi anında size ulaştırır.

QR ne anlama gelir?

Quick response, yani hızlı yanıt ya da çabuk tepki anlamına gelen QR’ın adı, taradığınız anda hemen sonuç vermesinden gelir.

QR kodunu kim icat etmiştir?

QR kodu, Denso Wave adlı otomotiv şirketinde çalışan Japon mühendis Masahiro Hara tarafından 1994 yılında icat edilmiştir. Masahiro’nun amacı, üretim tesislerindeki otomobil parçalarının takibini kolaylaştırması için alışılmış barkodlara göre daha hızlı ve verimli çalışan bir barkod oluşturmaktı.

QR kodların barkodlardan farkı nedir?

QR kodlar klasik barkodlara benzer bir şekilde çalışır ama barkodlara kıyasla birkaç büyük avantajı vardır:

• Veri kapasitesi: Alışılmış barkodlar tek boyutlu olduğundan sınırlı miktarda bilgiyi (genelde 100 karakter civarı) saklayabilir. Verileri hem yatay hem de dikey kodlayan QR kodlar ise iki boyutludur ve binlerce karakteri saklayabilir.
• Dayanıklılık: Barkodlar kolayca zarar görebilir. Küçük bir çizik, leke ya da yırtık, barkodu okunamaz hâle getirebilir. QR kodlar yerleşik hata düzeltme becerisi sayesinde çok daha sağlamdır. QR kodun bir kısmı hasar alsa bile bir QR kod tarayıcı ya da okuyucu ile taranabilir.
• Çok yönlülük: Barkodlar mağazalarda ya da depolardaki envanter takibinde kullanılır. QR kodlar ise dijital biletlerden akıllı paketlemeye, temassız ödemelerden pazarlama kampanyalarına kadar pek çok alanda kullanılabilir. Hatta pandemi zamanında COVID-19 temas takibinde bile QR kodlar kullanılmıştı.
• Kolaylık: Barkodlar yalnızca tek yönde taranabildiği için okuyucuyu doğru şekilde hizalamanız gerekir. Dolayısıyla yalnızca özel barkod tarayıcıları, verileri okuyabilir. QR kodlar genel kullanım için çok daha uygundur. Hemen hemen herkes akıllı telefon kullanarak farklı yön ve açılardan bile QR kodları tarayabilir.

QR kodlar nasıl çalışır?

QR kodlar alışılmış barkodlar gibi çalışsa da küçük bir alana çok daha fazla veri depolayabilir. Yalnızca çizgileri kullanmak yerine bir ızgara içine yerleştirilmiş minik siyah ve beyaz kareler kullanır. Akıllı telefonunuzun kamerası ya da bir QR okuyucuyla bir QR kod taradığınızda, program, deseni okur ve web site URL’si, iletişim bilgileri ya da ödeme yöntemi gibi işe yarar bir bilgiye dönüştürür.

QR kodun ana bileşenleri

Her QR kod yedi ana bölümden oluşur:

1. Sessiz bölge: Bu, QR kod çevresindeki beyaz alandır. Kod etrafındaki unsurlar kodun okunmasını zorlaştırabileceğinden tarayıcılar için net bir sınır oluşturur.
2. Bulucu: Pozisyon tespit deseni olarak da bilinen bulucular, sol üst, sağ üst ve sol alt köşede görebileceğiniz üç büyük karedir. Tarayıcıların, kodun yeri ve yönünü anlamalarını sağlar.
3. Hizalama deseni: Genelde sağ alt köşedeki küçük bir kare olan bu desen, farklı açılardan taradığınızda bile kodun okunabilir kalmasını sağlar. Her QR kod bu özelliğe sahip değildir. Büyük ve karmaşık karekodlarda daha yaygın görülür.
4. Zamanlama deseni: Bu, bulucu desenleri birleştiren L şeklindeki bir çizgi olarak görünür. Tarayıcının, ızgaranın ne kadar büyük olduğunu hesaplamasını ve kod biraz hasar almış olsa bile her kareyi düzgün okuyabilmesini sağlar.
5. Sürüm bilgileri: Sağ üst bulucu desenin hemen yanında olan sürüm bilgileri, tarayıcıya okuduğu QR kodun sürümünü bildirir. Farklı sayıda modüllere sahip 40 farklı QR kod sürümü bulunur.
6. Biçim bilgileri: Bu, bulucu desenlerin yanındadır ve QR kodun veri maskeleme örüntüsü ve hata düzeltme seviyesi hakkında bilgi içerir. Bu sayede, QR kodu biraz hasarlı olsa bile okunabilir kalır.
7. Veri hücreleri: Bunlar ızgara içindeki diğer bütün siyah beyaz karelerdir. Kodu taradığınızda erişmeye çalıştığınız veri, bu hücrelerdedir.

QR kod giriş modları

Bir QR kod oluşturduğunuzda, içindeki bilginin tutulma yöntemi, giriş moduna göre belirlenir. Bunu, QR kodunuzun veri kaydederken kullandığı "dil” olarak düşünebilirsiniz. Her mod farklı karakter türlerine göre tasarlanmıştır ve farklı depolama limitlerine sahiptir. Aşağıdan dört ana giriş modunu görebilirsiniz:

1. Nümerik: Yalnızca rakamlar için (0–9) kullanılır. Fazlasıyla verimli olduğundan bu modla tek bir QR kod içinde 7 binden fazla rakamı depolamak mümkündür. Dolayısıyla uzun rakam veya kimlik dizileri için idealdir.
2. Alfanümerik: Bu mod, alfanümerik karakterleri (harf, rakam, boşluk) ve "%”, "$” gibi birkaç özel sembolü destekler. 4 binden fazla karakteri depolayabildiği için kupon kodları veya kısa mesajlar için idealdir.
3. Byte: Çoğu Batı harf ve sembolünü içeren ISO-8859-1 karakteri setini destekler. Neredeyse 3 bin karakter depolayabildiğinden çok dilli metinleri ve detaylı verileri depolamada idealdir.
4. Kanji: Shift JIS setini kullanan Japonca karakterler için özel olarak tasarlanmıştır. QR kod Japonya’da icat edildiği için bu, kullanılan ilk giriş moduydu. Çift bit karakterleri verimli bir şekilde depoladığından Japonca metinler için idealdir.

Statik vs. dinamik QR kodları

QR kodlar statik ve dinamik olmak üzere iki şekilde gelir.

• Statik QR kodları: Bu kodlar sabittir. Oluşturulduğunda içindeki veriler artık değiştirilemez. Statik QR kodlar; etkinlik kayıtları, Wi-Fi giriş bilgileri veya temassız check-in gibi bir kere kullanılacak ya da hiç değişmeyecek kullanımlar için idealdir.
• Dinamik QR kodları: Bu kodlar daha esnektir. Sabit bir veri depolamak yerine bir URL’ye yönlendirir ve URL istediğiniz gibi değiştirilebilir. Yani aynı QR kodunu kullanamaya devam edebilir ama götürdüğü yeri değiştirebilirsiniz. Bu yüzden pazarlama kampanyaları, ürün paketleri ve mobil ödemeler için idealdir.

QR kod türleri ve kullanım şekilleri

QR kodları restoranlardaki menülerden paketlemelerdeki ürün doğrulama kodlarına kadar pek çok yerde kullanılabilir. Aşağıdan en sık kullanım alanları ve ne işe yaradıklarını görebilirsiniz.

• Web sitesi URL QR kodları: Bu kodlar kullanıcıları bir ürün sayfası, promosyon ya da karşılama sayfası gibi bir web sayfasına yönlendiren URL’ler barındırır. En sık görülen QR kodları bunlardır.
• vCard QR kodları: Bu kodlar isim, ünvan, telefon numarası, e-posta adresi ve sosyal medya linkleri gibi iletişim bilgilerini anında paylaşmaya yarayan bir dijital kartvizit işlevi görür. Sosyal bir ağ kurma ve kendi reklamını yapma gibi amaçlar için idealdir.
• Wi-Fi QR kodları: Wi-Fi QR koduyla ağı aramadan ya da şifre girmeden bir ağa anında bağlanmak mümkün olur. Genelde otel, kafe, restoran ve çalışma yerlerinde ağ girişlerini kolaylaştırmak için kullanılır.
• App store QR kodları: Bu QR kodları, kullanıcıları Apple App Store ya da Google Play Store’daki bir uygulamanın sayfasına yönlendirmede kullanılır. Uygulama geliştiricileri tarafından indirme sayısını artırmak ve arama işini ortadan kaldırarak kullanıcıların işini kolaylaştırmak amacıyla kullanılır.
• Sosyal medya QR kodları: Sosyal medya QR kodları birden fazla sosyal profilin linklerini içerebilir. Tek bir taramayla kişinin Instagram, Facebook, LinkedIn ve diğer sosyal medya hesaplarına ulaşabilirsiniz. Takipçi sayısını artırmaya çalışan influencer’lar, işletmeler ve içerik üreticileri tarafından sıklıkla kullanılır.
• Dosya indirme QR kodları: Bir PDF, görüntü dosyası ya da belgeyi hızlıca paylaşmak mı istiyorsunuz? Dosya indirmeye yarayan QR kodlarıyla dosyalarınızı kolayca paylaşabilir ve böylece karmaşık indirme linkleri ya da uzun e-posta dizileriyle uğraşmak zorunda kalmazsınız.
• E-posta, SMS ve telefon QR kodları: Bu kodlarla önceden yazılmış bir mesajı gönderme, e-posta yazma ya da bir telefon numarasını çaldırma gibi etkileşimleri hızlıca halledebilirsiniz. Bu karekodlar müşteri hizmetlerinde, pazarlama kampanyalarında ve aday müşteri oluşturmada sıklıkla kullanılır.
• Etkinlik ve coğrafi konum QR kodları: Etkinlik QR kodları; ziyaretçi kaydı, bilet doğrulama ya da yakındaki etkinlikler hakkında bilgi paylaşma gibi işlemlerde kullanılır. Coğrafi konum QR kodları ise fiziki bir konumu anında paylaşmaya yaradığından etkinlik planlama, seyahat ve hatta daire/bina ilanlarında oldukça kullanışlıdır.
• Çoklu URL kodları: Bu karekodlar dinamiktir ve taramanın yapıldığı zaman, dil ve konuma göre farklı linkler gösterebilir.
• MP3 QR kodları: Şarkı, podcast ve benzer ses dosyalarını paylaşmada kullanılan bu karekodlar, müzisyen ve içerik üreticileri tarafından kullanılır.

QR kodu nasıl taranır

Geçmişte QR kod taramak o kadar da kolay değildi çünkü cihazınıza özel bir QR kod okuma uygulaması indirip yüklemeniz gerekirdi. Günümüzde ise hemen hemen tüm telefon ve tabletlerin QR kod okuma becerisi olduğundan karşınıza çıkan her kodu hızlı ve kolay bir şekilde taramak mümkündür.

iPhone ve iPad kullanarak QR kod tarama

iOS cihazlarında QR kodlarını taramanın iki yolu vardır:

Yöntem 1. Camera (Kamera) uygulamasını kullanarak

1. Camera (Kamera) uygulamasını açın.
   
2. Kameranızı QR koda doğrultun.
3. Koda iliştirilmiş linki açmak için bildirime dokunun.
   

Yöntem 2. Control Center (Denetim Merkezi‘ni) kullanarak

İlk önce Code Scanner (Kod Tarayıcı‘yı) Control Center (Denetim Merkezi’ne) eklemeniz gerekir:

1. Ekranın sağ üst köşesinden aşağıya kaydırın.
   
2. Arka plana basılı tutun ve Control Center (Denetim Merkezi) düzenleme seçeneği çıkana kadar bekleyin. Add a Control (Denetim Ekle’ye) tıklayın.
   
3. Scan Code (Kodu Tara’ya) tıklayın.
   

Eklendiğinde kodları hızlıca taramaya başlayabilirsiniz:

1. Ekranın sağ üst köşesinden aşağıya kaydırın.
2. QR kod tarayıcı simgesine dokunun.
   
3. Kodu tarayın ve çıkan komutları uygulayın.

Android telefon kullanarak QR kod tarama

Android cihazlar QR kod tarama için iki basit yöntem sunar:

Yöntem 1. Camera (Kamera) uygulamasını kullanarak

1. Camera (Kamera) uygulamasını açın.
   
2. Kameranızı QR koda doğrultun.
   
3. Çıkan başlığa dokunun.

Yöntem 2. Google Lens kullanarak

1. Google Lens uygulamasını açın ya da Google Asistan veya Google arama çubuğundan Lens simgesine dokunun.
   
2. Kameranızı QR koda doğrultun.
   
3. Çıkan linke dokunun.

PC ya da Mac’te QR kod tarama

Bilgisayarda QR kod tarama, telefonda taramaya göre biraz daha farklı olsa da kolay bir işlemdir. Bunun için iki seçeneğiniz vardır:

Yöntem 1. Web tabanlı bir QR tarayıcı kullanın

1. Web QR gibi online bir QR kod tarayıcı bulun.
2. Buradan ya bilgisayarınızın kamerasını kullanarak ya da QR kodun görüntüsünü yükleyerek kodu tarayın.

Yöntem 2. Buna özel bir uygulama indirin

1. İşletim sisteminize uygun, güvenilir bir QR kod tarama uygulaması indirin.
2. Uygulamayı açın ve kameranızı kullanarak ya da QR kodun bulunduğu bir görüntü dosyasını yükleyerek kodu tarayın.

Kendi QR kodunuzu nasıl oluşturursunuz

Dosya paylaşmak, ürün tanıtmak ya da sosyal medya takipçisi edinmek için kendi QR kodunuzu oluşturmak isteyebilirsiniz. İnternette size yardımcı olabilecek pek çok QR kod üretici bulunur.

Ücretsiz ve ücretli QR kod üreticileri

Adobe Express QR code generator ya da QR Code Generator gibi ücretsiz web tabanlı araçlar ve mobil uygulamalardan faydalanabilirsiniz. Daha fazla özellik, daha iyi özelleştirme, daha sağlam güvenlik ve toplu hâlde kod oluşturma becerisine sahip ücretli seçenekler de bulunur. Ücretli olanları çok sayıda QR kodunu hızlı ve verimli bir şekilde üretmek isteyen şirketlere öneririz.

Ücretsiz kod oluşturmak için:

1. QR kod üretme sitesine gidin. Karekod içinde saklamak istediğiniz link ya da veriyi girin.
   
2. Karekodunuzu kaydetmek için Download (İndir) butonuna tıklayın ve istediğiniz gibi paylaşın.
   

QR kodu üretmek için Chrome kullanma

Chrome’la ek bir araç veya indirmeyle uğraşmadan kolaylıkla QR kod üretebilirsiniz. Telefon ya da bilgisayar fark etmeksizin herhangi bir web sayfasını paylaşmak için hemen taranabilir bir koda dönüştürmek mümkündür.

Android’de

Android için Chrome mobil uygulamasının kendisine ait ücretsiz, kullanışlı ve başka bir indirme ya da program gerektirmeyen bir QR kod üreticisi vardır. Kullanmak için aşağıdaki adımları izleyin.

1. QR koduyla paylaşmak istediğiniz web sayfasını açın ve ilk önce sağ üst köşedeki üç nokta simgesine, sonra da Share (Paylaş) butonuna dokunun.
   
2. QR Code (QR kodu’na) dokunun.
   
3. QR kodunuz oluşturulacak. Karekodu paylaşmak üzere görüntüsünü kaydetmek için Download (İndir) butonuna dokunun.
   

iPhone’da

1. Chrome’da paylaşmak istediğiniz web sayfasını açın.
2. Sağ üst köşedeki paylaş simgesine dokunun.
   
3. Create a QR code (QR kodu oluştur‘u) seçin.
   
4. Anında oluşturulan QR kodunuzu kaydedip paylaşmaya başlayabilirsiniz.
   

Bilgisayarda

Google ayrıca PC ve Mac için Chrome’da da ücretsiz QR kod üreticiye sahiptir:

1. Herhangi bir web sayfasını açın.
2. Sayfanın herhangi bir yerinde sağ tıklayın ve bu sayfa için QR kod oluştur seçeneğine tıklayın.
   
3. Anında oluşturulan QR kodunuzu kaydedip paylaşmaya başlayabilirsiniz.
   

QR kod oluştururken dikkat edilmesi gerekenler

QR kod oluşturmak kolaydır ama düzgün çalışıp çalışmadığından emin olmak için biraz daha özen göstermeniz gerekir. İyi tasarlanmamış ya da test edilmemiş bir kod, yardımcı olmak yerine sinir bozabilir. Bu yüzden dikkat etmeniz gereken bazı unsurlar vardır:

• Linkin sadece bilgisayar değil, telefon ve tablet kullanıcıları için de düzgün çalışan, mobile uygun bir sayfaya gittiğinden emin olun.
• Paylaşmadan önce QR kodu test edin.
• QR kodun ne için olduğunu ve nereye gittiğini açık bir şekilde yazın.
• Paylaştığınız QR kodun kolayca taranabilir büyüklükte olmasına dikkat edin.
• Taranma kolaylığını azaltabileceği için QR kodun şekliyle fazla oynamayın.

QR kodu ne amaçla kullanılır?

Bir zamanlar gördüğünüzde şaşırdığınız karekodları artık her gün, her yerde görmek mümkün. İşte karekodların en fazla kullanıldığı yerler:

• Pazarlama ve reklamcılık: Günümüzde posterler, panolar, el ilanları ve hatta televizyon reklamlarında bile QR kod görmek mümkün. Bu sayede bir siteyi ziyaret edebiliyor, kupon kazanabiliyor, bültenlere kaydolabiliyor ya da bir ürün veya hizmet hakkında bilgi edinebiliyoruz.
• Ödemeler ve mali işlemler: Pek çok mağaza, restoran ve uygulamada QR kod taratarak ödeme yapabilirsiniz. Kart bilgilerini girmek ya da fiziki kart takmak yerine kodu tarayıp onaylayabiliyoruz. Böylece temassız ödemeler hızlı ve güvenli bir hâle geliyor.
• Seyahatler ve bilet kesme: Oteller hızlı ve temassız check-in işlemleri için QR kod kullanırken pek çok hava limanı, tren operatörü ve etkinlik salonları da QR kod tabanlı e-biletler kesmekte. Tarayın, binin ve gidin; kâğıt bilete gerek yok.
• Ürün paketleri ve envanter: QR kodlar; içerik, talimat ve doğrulama gibi bilgilere anında erişim için akıllı ürün paketlerinde bulunabilir. Ayrıca depolarda ve perakende mağazalarında envanterin daha verimli bir şekilde takip edilip yönetilmesini sağlayabilir.
• Eğitim ve etkinlik yönetimi: Okul ve üniversiteler kaynakları daha hızlı paylaşabilmek için kütüphane, sınıf ve ders gereçlerinde QR kod kullanabilir. Etkinlik organizatörleri ise katılımcı sayısını takip etmek, etkinlik programı paylaşmak ve yaklaşan etkinliklerini tanıtmak için QR kod kullanır.

QR kodlar güvenli midir?

QR kodlar her yerde görülür ve kullanışlıdır ama bu, her zaman güvenli olacakları anlamına gelmez. Karekodların kötüye kullanmanın yollarını bulmuş olan dolandırıcı ve siber suçlular, kandırmak istedikleri kişileri kötü amaçlı sitelere girmeye ya da malware indirmeye yönlendirmek için karekod kullanabilirler.

• QR kod gizleme: Dolandırıcılar poster ya da restoran menülerindeki gibi herkes tarafından ulaşılabilen karekodların üzerini kendi ürettikleri sahte karekodla kaplayabilirler. Bu karekodlar güvenli görünse de taradığınızda sizi hiç beklemediğiniz -muhtemelen tehlikeli- bir yere götürür.
• QR yoluyla phishing: Bazı saldırganlar karekodların içinde phishing linkleri gizlerler. Bu karekodları tarar ve linki açarsanız giriş bilgilerinizi çalmaya ya da veri gizliliğinizi ele geçirmeye tasarlanmış sahte bir sayfaya yönlendirilebilirsiniz.
• Malware: Kötü amaçlı bir karekodda içinde malware’li bir indirme linki olması mümkündür. Tarar ve açarsanız cihazınıza bilmeden bir virüs ya da spyware yükleyebilirsiniz.

QR kodlar kişisel bilgileri toplar mı?

Kendi başlarına hayır. Sırf bir QR kodu taradınız diye kişisel bilgilerinize erişim sağlamış olmazsınız. Ancak web sitesi ya da uygulama, bilgilerinizi almak ya da yaptıklarınızı takip etmek isteyebilir. Kötü amaçlı kişiler de hassas bilgileri çalmak için tasarlanmış zararlı QR kodlarıyla bunu kötüye kullanabilir.

Daha fazla bilgi için: Detaylı bilgilere QR kod güvenliği rehberimizden ulaşabilirsiniz.

QR kod kullanırken nasıl güvende kalınır

Dolandırıcılık ve veri hırsızlığından kaçmak için QR kod kullanımda bazı şeylere dikkat etmeniz gerekir. İşte sizi güvende tutacak adımların bazıları:

• Kodun nereden geldiğine bakın: Bir QR kodu taramadan önce kaynağını ve bağlamını kontrol etmeyi unutmayın. E-posta, SMS ya da sosyal medya üzerinden almışsanız resmî bir web sitesi ya da bilinen bir şirketten gelen güvenilir bir karekod olduğundan emin olun.
• Açık alanlarda dikkatli olun: Herkese açık bir alandaki bir karekodu kullanacaksanız kodun hasarlı ve üzeri oynanmış olmadığından ya da açıklamasız bir şekilde koyulmadığından emin olun. Nereye gittiğine dair kesin bir bilgi yoksa şansınızı zorlamayın.
• Linkin ön izlemesine bakın: Çıkan linke tıklamadan önce kameranızın ya da tarayıcı uygulamanızın gösterdiği URL’ye bakın. Yazım hatası, garip bir alan adı ya da gerçek konumu gizleyen kısaltılmış bir link görürseniz şüphelenin.

Güvenli bir QR kod tarayıcı uygulaması seçmek

Telefonunuzun kendi kamerası çoğu QR kodu sorunsuzca tarayabilir ama güvenli tarama için tasarlanmış bir uygulama kullanarak daha güvende kalabilirsiniz. En iyi uygulamalar şüpheli linkleri tespit edebilir ve hatta kötü amaçlı QR kodlarını otomatik olarak engelleyerek tehlikeli sitelerden uzak durmanızı sağlayabilir.

Daha fazla güvenlik arıyorsanız bağlantınızı şifrelemek ve gizliliğiniz artırmak için bir masaüstü ya da mobil VPN hizmetini kullanın. Bir QR kodunu taramadan önce en yeni güvenlik özelliklerine sahip olmanız için cihazınızı güncel tutmak da önem taşır.